Dòng phim "Discovery Vietnam"

[amifidele]

Dòng phim "Discovery Vietnam": Câu chuyện của người mở đường

TT - Lúc 21g30 ngày 20-5, chuyên mục “Những mảnh ghép của cuộc sống” trên VTV2 (Đài truyền hình VN) tiếp tục phát sóng phần 2 bộ phim Những loài bay ở Côn Đảo.

Lần lượt các loài đặc hữu, quý hiếm của Côn Đảo được quay cận cảnh ngay tại môi trường hoàn toàn hoang dã của chúng như: chim nhạn lưng xám, bồ câu nicoba, gầm ghì trắng, sóc, dơi... Loạt phim “thế giới động vật” do người VN tự quay thiên nhiên VN liên tục được phát sóng (vào thứ hai, thứ tư, thứ sáu hằng tuần) đã khiến nhiều khán giả phải ngạc nhiên, vì phim ta đã đạt trình độ “như Discovery của Tây”!

Từ rùa xanh Côn Đảo, voọc Cát Bà, chim, bướm tung tăng giữa thiên nhiên nhiệt đới, cá - tôm - san hô rực rỡ sắc màu dưới đáy đại dương Trung và Nam bộ đều được lên “phim ta” với các góc quay khá chuyên nghiệp. Người làm chương trình đã kỳ công ghi hình được hầu hết hoạt động sống của “đối tượng” ở các thời điểm khác nhau.

Làm “thế giới động vật VN” vì... tự ái nghề nghiệp!
Hiện nhóm sáu người của phòng phim tài liệu khoa học đang xúc tiến lên đường bấm máy loạt phim dài tập về công viên tự nhiên VN, với các hiện tượng kỳ thú như: các thành tạo núi lửa kỳ vĩ, miệng núi lửa đã tắt, hệ thống hóa thạch, cổ sinh vật, các dòng sông ngầm dài nhất thế giới ở nước ta. Khi được hỏi những ý tưởng đầu tiên cho việc làm phim khoa học về thế giới động vật, văn hóa, lịch sử, tộc người... ở VN, trưởng phòng - đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm bỗng trở nên tư lự, anh kể:
“Đã từ lâu lãnh đạo ban khoa giáo (VTV2) nói riêng và Đài truyền hình VN nói chung có suy nghĩ: mình quanh năm chiếu phim Discovery của Tây, thế giới động vật của họ quay kỹ, đẹp, giỏi giang đến mức cả thế giới phải nghiêng mình kính nể. Thiên nhiên VN cũng tươi đẹp thế sao không ai làm nổi “trò trống” gì? Một lần, tôi ngồi cạnh sếp: sếp hỏi chú làm được không? Tôi chưa làm phim đó bao giờ nhưng bị đánh vào lòng tự ái nghề nghiệp nên mới mạnh dạn: em cũng làm được. Thế là mày mò, tìm tòi, rà soát thông tin, vớ được đề tài rùa xanh ở Côn Đảo, tôi và một sinh viên thực tập hăng hái lên đường. Không có cả người quay phim nào đi cùng, thôi thì đạo diễn kiêm quay phim luôn”.

Đến Côn Đảo theo dấu rùa xanh hơn chục ngày, cũng quay được nhiều cảnh “độc”, rùa bò từng đàn dài, rùa làm tổ trong cát, rùa đẻ trứng và nở ra rùa con rất sinh động. Nhưng rùa xanh đẹp nhất, “sôi nổi” nhất là khi nó hoạt động dưới nước biển với những rạn san hô rực rỡ sắc màu và muôn loài của đại dương bao la. Phải quay phim dưới nước! Thời điểm đó (cách đây 5 năm), trong lịch sử ra đời và phát triển của Đài truyền hình VN chưa bao giờ có một máy quay phim dưới nước.
Bản thân Hoàng Lâm cũng chỉ biết bơi ở... hồ bơi thủ đô chứ chưa lặn biển bao giờ, lặn biển vác theo máy quay phim lại càng không. “Tôi bèn bỏ cả tháng trời học lặn, lấy bằng lặn đẳng cấp quốc tế, rồi nghĩ ra đủ cách xoay xở, hoàn thành bộ phim thế giới động vật VN đầu tiên! Mãi sau này phòng phim tài liệu khoa học mới thành lập và được trang bị máy quay dưới nước trị giá 250 triệu đồng”, ông đạo diễn của loạt phim khám phá nổi tiếng vẫn hồi hộp y như cái ngày 30 tuổi lần đầu lặn biển.

Thú vị là nhận bằng lặn 39m “hoành tráng” dưới đáy đại dương, đạo diễn Hoàng Lâm say mê lặn luôn, anh “tiện tay” làm một loạt phim về Côn Đảo và các loại chuyện của biển, đó là: Những loài bay ở Côn Đảo, Rùa xanh, Nhạn biển, Nhật ký bảo tồn biển VN, Sinh vật biển Nha Trang, Sắc màu đại dương, San hô...

Xuất sắc đến mức bị nghi ngờ “đạo phim Tây”
Với những nỗ lực đó, sáu “chú (cô) lính chì dũng cảm” đã “tay không bắt giặc” giỏi đến mức trong mùa giải Cánh diều vàng 2007, trước lúc ẵm trọn ba giải thưởng quan trọng nhất của thể loại phim khoa học, ban giám khảo đã phải gọi điện về các địa phương được quay trong phim để kiểm tra xem liệu có phải nhóm đã “ăn cắp” phim Discovery của Tây làm thành phim của mình không mà hình ảnh “đẹp kinh khủng” thế.

Phim Chuyện loài rắn quay con rắn quá đẹp, ở các chu trình hoạt động, vòng đời quá chi tiết, sinh động, góc máy tương đối hoàn hảo, trong khi nó là loài rắn... cực độc, còn đạo diễn lại là một người nữ. Tương tự, phim về voọc Cát Bà cả thế giới chỉ còn 60 cá thể voọc này, thế mà các thước phim quay chi tiết, sát sàn sạt cả đàn voọc ở các thời điểm khác nhau, vị trí khác nhau giữa điệp trùng rừng hoang, cứ như gắn camera vào chân voọc vậy! Nếu không phải “copy” của Tây, không lẽ các quay phim ở VN đã làm được việc như Tây đó? Có người cẩn thận gọi cả về cơ sở để thẩm tra.

Một lãnh đạo vườn quốc gia khi nghe ai đó chất vấn về những cách quay động vật ở vườn mình hồi nọ, chỉ biết ú ớ trả lời: “Các anh ấy có về quay phim ở chỗ chúng tôi. Biết vậy thôi chứ lúc về hậu kỳ các anh ấy có ghép hình của Tây vào phim của mình không làm sao chúng tôi dám chắc”. Nỗi nghi ngờ lại càng lớn dậy. May quá, anh chị em làm phim vẫn giữ được cả đống băng gốc, quay đủ thứ hành trình, đủ thứ “rườm rà” về công việc của mình, nỗi oan Thị Kính mới được tỏ tường! Trao đổi với báo chí, đạo diễn Trần Văn Thủy - thành viên ban giám khảo - với tư cách đồng nghiệp đã tỏ ra hết sức ngạc nhiên, trân trọng và thú vị vì sự trưởng thành đến mức bị nghi ngờ này của nhóm.
130 tập phim đã ra đời, nhận được nhiều lời động viên của khán giả, đồng nghiệp và lãnh đạo, đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm đã có nhiều chiêm nghiệm. Anh nói: “Được khen làm phim “như Tây” thì vui mà cũng... chưa vui. Bởi nếu quay ở Côn Đảo mà người xem bảo giống như đang xem thiên nhiên hoang dã ở Hawaii (Hoa Kỳ), tức là họ khen ta song cũng là chê ta. Vì nếu thích xem Hawaii thì chẳng thà họ xem phim Tây cho xong. Làm phim về thiên nhiên, con người, văn hóa VN, chúng tôi phải lồng ghép ý tứ trong các thước phim để làm sao người xem thấy được bóng dáng suy nghĩ, hành động của họ trong đó, thấy được hình ảnh đất nước VN mình trong đó. Mục đích giúp họ thêm yêu thiên nhiên, nâng cao nhận thức bảo tồn thiên nhiên, văn hóa, tộc người. Đó cũng là giá trị rất riêng, giá trị không thể thay thế được của dòng phim này”.

Bằng thủ thuật nào mà nhóm sáu người kia đã làm nên được “kỳ tích”?
Phòng phim tài liệu khoa học ban khoa giáo Đài truyền hình VN được thành lập tháng 5-2005, nhân sự hiện tại của phòng gồm sáu đạo diễn (4 nam, 2 nữ), đều ở lứa tuổi 30. Từ ngày thành lập tới thời điểm năm 2009, phòng đã đoạt những giải thưởng chính: huy chương vàng (HCV) Liên hoan Truyền hình toàn quốc (LHTHTQ) 2005 với phim Nhật ký khám phá đại dương, HCV LHTHTQ 2006 với phim 24 giờ ở Côn Đảo, HCV LHTHTQ 2007 và giải Cánh diều vàng 2007 phim khoa học với phim Khu hệ bướm Việt Nam, Cánh diều vàng 2007 cho đạo diễn xuất sắc nhất thể loại phim khoa học, Cánh diều bạc 2007 cho phim khoa học, HCV LHTHTQ 2008 cho phim Chuyện loài rắn, bằng khen cho phim Truy tìm dấu vết tội phạm, giải khuyến khích Cánh diều cho phim Tiếng gọi voọc Cát Bà.

ĐỖ LÃNG QUÂN

Chú thích: có một số hình ảnh không copy và paste vào diễn đàn được, các bạn vui lòng xem thêm bên báo Tuổi Trẻ

 

[amifidele]

Những người “tay không bắt giặc”

TT - Với mức đầu tư kinh phí, máy móc thiết bị chỉ bằng một phần... vài trăm của các đồng nghiệp làm Discovery trên thế giới, những người khai mở dòng phim “Discovery Việt Nam” (Tuổi Trẻ ngày 20-5-2009) đã làm nên kỳ tích như thế nào?

“Tương quan lực lượng” (về mặt thiết bị) của người làm phim VN và đồng nghiệp nước ngoài (Đức) khi cùng quay cảnh voọc Cát Bà ở vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng
(người quay phim phía sau là đạo diễn Hồng Quảng) - Ảnh: Đ.L.Q.
​

Tự nhiên và gần gũi

Với sáu thành viên của phòng phim tài liệu khoa học (ban khoa giáo Đài truyền hình VN), họ chỉ hi vọng với những nỗ lực của mình, môi trường và thiên nhiên VN sẽ đến được với khán giả một cách tự nhiên và gần gũi nhất. Khi người ta cảm nhận được sự gần gũi ấy nó đẹp, nó tuyệt vời và gắn liền với cuộc sống của mình thì những hành động phá hoại sẽ phần nào được giảm thiểu.

Lại nói chuyện Hoàng Lâm đi “thí nghiệm” làm phim “thế giới động vật” VN với tác phẩm Rùa xanh ở Côn Đảo. Với chiếc máy Betacam tiền tỉ của VTV, một giọt nước mưa còn sợ hỏng, huống hồ đem dìm nó xuống biển. Trong khi không thể hoàn thành bộ phim nếu không xuống nước với rùa biển. Lâm bèn nghĩ cách bọc gói bằng nilông rồi dìm máy quay trên cạn xuống biển, song hình ảnh quá xấu.

Dùng webcam và camera chống trộm để... tác nghiệp
Tình trạng này nếu cứ ở đảo thì chỉ có nhìn biển, nhìn rùa mà khóc thôi. Suốt hai ngày lang thang ở Vũng Tàu, Sài Gòn, Hoàng Lâm quen được với một ông chủ hãng trục vớt cứu hộ tàu biển có máy quay dưới nước, chất lượng cũng trung bình. “Không cần lấy tiền thuê thiết bị, các chú cứ dùng thoải mái, chỉ có điều trước khi trả máy, mua tặng anh một quả pin thay cho quả pin đã rệu rã của nó là được” - ông chủ hãng nói vậy.

Có máy trong tay, Lâm lại phải học cách dìm máy xuống nước, học lặn biển, lặn với máy, lặn trong đêm, lặn định hướng (không cần ngoi lên mặt nước mà vẫn biết dò đường). Giờ thì anh đã có thể tác nghiệp ở độ sâu 39m dưới đáy đại dương.

Khi Lâm và đồng nghiệp phục kích quay nhạn biển lưng đen và bồ câu nicoba ở Côn Đảo (loài chim cực kỳ quý hiếm mà trước đó chưa ai ghi hình được), anh phải dùng webcam mà tuổi teen thường chát chít, dùng thiết bị camera chống trộm mua ngoài chợ trời mang ra đảo, leo lên ngọn cây bên cạnh tổ chim bồ câu nicoba; đặt máy, ròng dây về camera phổ thông của mình, khéo léo phủ lá rừng ngụy trang lên, cứ thế nằm chờ suốt ba ngày.

Hai ngày đầu bồ câu nicoba nghi ngờ bị phục kích, đêm đến, mưa xuống nó vẫn chả thèm về. Ngày thứ ba, chắc là thương xót đứa con non trong tổ quá, chim bố mẹ mới cắp mồi về cho con ăn, tình tự, rỉa lông vẫy cánh biểu diễn như những vũ công kỳ ảo nhất trước “camera chống trộm” đã ngụy trang lá rừng.

Các chú voọc tuyệt sắc tại Trung tâm cứu hộ linh trưởng quý hiếm Cúc Phương - nơi có các chuyên gia mà đạo diễn Hồng Quảng rất gắn bó trong quá trình đi rừng làm phim về voọc - Ảnh: Đ.L.Q.
​

Gã đạo diễn “người rừng” đi tìm voọc
Mồ hôi của đạo diễn Hồng Quảng đã đổ dọc nhiều cánh rừng nhiều tháng ròng. Săn voọc mũi hếch ở rừng già Khau Cả (Hà Giang); đội nắng đội mưa, nhiều tuần lênh đênh trên biển đảo phục kích voọc Cát Bà ở vườn quốc gia Cát Bà (Hải Phòng); ăn chực nằm chờ trên vách đá chon von ở khu đất ngập nước Vân Long và khu vực Cúc Phương (Ninh Bình) nhiều đợt, trong nhiều ngày đêm để quay voọc mông trắng; đặc biệt là những chuyến cùng các chuyên gia đi rừng xông pha trong Kon Ka Kinh (Gia Lai) làm phim về voọc chà vá chân xám.

Có lẽ suốt đời đạo diễn Hồng Quảng không thể nào quên những ngày mùa khô năm 2007, một mình anh vác máy (tự quay phim) theo các chuyên gia bảo tồn vào nằm trong rừng Khau Cả tìm voọc mũi hếch. Cả thế giới chỉ ghi nhận được có 68 cá thể, suốt nhiều năm qua số người của địa cầu được nhìn thấy voọc mũi hếch ở ngoài thực địa tuyệt đối hoang vu kia chỉ chưa đầy 50 người.

Thế mà sau nhiều tuần không được tắm vì rừng già khô cạn, sau những buổi lạc rừng thừa sống thiếu chết, Hồng Quảng đã có những thước phim “như Discovery của Tây” về voọc mũi hếch.

Nhưng như thế cũng chưa thót tim bằng những ngày luồn rừng thi với voọc ở Kon Ka Kinh. Tìm thấy voọc đã khó, bám theo chúng để không bị mất dấu, không bị cắt đuôi, không bị chúng phát hiện lại càng khó hơn.

Có khi theo voọc cả ngày, bám vách đá xem nó ngủ ở hang nào để mai tiếp tục đón lõng lúc bình minh mới ló. Khi đã chắc ăn cái hang mà voọc vào trú ngụ rồi, Hồng Quảng và người dẫn đường mới nằm vật ra ngủ trước khi lục tục lôi lương khô ra lót dạ rồi dựng lều ngủ tiếp.

Bù lại, về xem băng thấy thiên nhiên hoang dã vô chừng, thấy những cá thể linh trưởng chỉ duy nhất VN mới có, chúng đẹp lộng lẫy, đẹp hút hồn nô đùa trên tán lá, tự tình, bắt chấy rận cho nhau, voọc mẹ nô đùa với đàn con bé xíu quyến rũ giữa bát ngát đỉnh rừng ngoài biển đảo - những điều đó đã tưới tắm cho Quảng và đoàn làm phim quên hết mệt nhọc. Và họ lại tiếp tục lên đường.

Những sáng kiến làm phim chỉ có ở VN!
Khi thực hiện bộ phim Thế giới côn trùng, nữ đạo diễn Thanh Bình không có được thiết bị ghi hình nội soi đường đi và tổ của mối chúa đã sử dụng bể kính cá cảnh rồi đổ đất vào, nhờ các chuyên gia Trung tâm nghiên cứu mối thuộc Viện Khoa học thủy lợi cấy tổ vào, sau đó bọc kín giấy đen bên ngoài dụ mối làm đường đi sát với vách kính... để quay.

Thậm chí: “Sau khi nhờ chuyên gia cắt lát từng khúc tổ mối lớn ra để quay, tìm được cái hoàng cung của tổ mối (nơi mối chúa và mối vua sống), tôi khiêng tất cả lên ôtô, đem về trường quay của đài (Truyền hình VN), bật hệ thống đèn chiếu thật góc cạnh rồi ngồi cả ngày... vừa quay vừa nghiên cứu. Có đèn chiếu sáng tối như thế để tăng chất lượng hình ảnh!

Lần làm Chuyện loài rắn, tôi lên sống ở làng rắn Vĩnh Sơn cả tuần, thả webcam xuống hang rắn sâu, thả chuột, cóc xuống đó, rồi ghi hình rắn săn mồi trong tư thế tự nhiên nhất ở hang ổ của chúng. Tiếp xúc với tất cả những loài rắn độc nhất của VN ở cự ly gần, ở bãi cỏ, trong đêm tối, là đạo diễn nữ lúc đầu tôi thật sự sợ hãi, đêm về toàn gặp ác mộng” - Thanh Bình nói.

Khi thực hiện phim Đảo khỉ, đạo diễn Vũ Hoài Nam và quay phim không biết cách ghi hình lũ khỉ nghịch ngợm bằng cách nào tự nhiên nhất, bởi không có ống kính điều khiển từ xa, các anh bèn nghĩ cách khoét một lỗ nhỏ đặt vừa ống kính máy quay vào quang gánh của một chị lao công (đối tượng những con vật đã quá quen thuộc), bật máy ghi hình rồi đưa đối tượng đi vào khu vực có thật nhiều khỉ.

Đạo diễn Hồng Quảng khi làm phim Chuyện loài ong cũng không thể ghi hình được cảnh ong hút mật bởi địa hình thực tế cần có ống tele mới tiếp cận được, anh liền trồng hoa và nuôi ong tại nhà với địa hình đã được ngụy trang để đặt máy từ trước, báo hại tác giả và gia đình mấy lần bị ong đốt sưng vều mặt mũi.

Kinh phí và thiết bị thiếu thốn như thế phải nói những người làm phim “Discovery Việt Nam” không khác gì “tay không bắt giặc”. “Họ đã làm được nhiều việc hơn so với những gì chúng tôi trang bị cho họ” - lời ông Trần Đăng Tuấn, phó tổng giám đốc Đài Truyền hình VN, đánh giá về “Những mảnh ghép của cuộc sống” thật giản dị, cũng thật xúc động.

ĐỖ LÃNG QUÂN