Dòng phim "Discovery Vietnam": Câu chuyện của người mở đường
TT - Lúc 21g30 ngày 20-5, chuyên mục “Những mảnh ghép của cuộc sống” trên VTV2 (Đài truyền hình VN) tiếp tục phát sóng phần 2 bộ phim Những loài bay ở Côn Đảo.
Lần lượt các loài đặc hữu, quý hiếm của Côn Đảo được quay cận cảnh ngay tại môi trường hoàn toàn hoang dã của chúng như: chim nhạn lưng xám, bồ câu nicoba, gầm ghì trắng, sóc, dơi... Loạt phim “thế giới động vật” do người VN tự quay thiên nhiên VN liên tục được phát sóng (vào thứ hai, thứ tư, thứ sáu hằng tuần) đã khiến nhiều khán giả phải ngạc nhiên, vì phim ta đã đạt trình độ “như Discovery của Tây”!
Từ rùa xanh Côn Đảo, voọc Cát Bà, chim, bướm tung tăng giữa thiên nhiên nhiệt đới, cá - tôm - san hô rực rỡ sắc màu dưới đáy đại dương Trung và Nam bộ đều được lên “phim ta” với các góc quay khá chuyên nghiệp. Người làm chương trình đã kỳ công ghi hình được hầu hết hoạt động sống của “đối tượng” ở các thời điểm khác nhau.
Làm “thế giới động vật VN” vì... tự ái nghề nghiệp!
Hiện nhóm sáu người của phòng phim tài liệu khoa học đang xúc tiến lên đường bấm máy loạt phim dài tập về công viên tự nhiên VN, với các hiện tượng kỳ thú như: các thành tạo núi lửa kỳ vĩ, miệng núi lửa đã tắt, hệ thống hóa thạch, cổ sinh vật, các dòng sông ngầm dài nhất thế giới ở nước ta. Khi được hỏi những ý tưởng đầu tiên cho việc làm phim khoa học về thế giới động vật, văn hóa, lịch sử, tộc người... ở VN, trưởng phòng - đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm bỗng trở nên tư lự, anh kể:
“Đã từ lâu lãnh đạo ban khoa giáo (VTV2) nói riêng và Đài truyền hình VN nói chung có suy nghĩ: mình quanh năm chiếu phim Discovery của Tây, thế giới động vật của họ quay kỹ, đẹp, giỏi giang đến mức cả thế giới phải nghiêng mình kính nể. Thiên nhiên VN cũng tươi đẹp thế sao không ai làm nổi “trò trống” gì? Một lần, tôi ngồi cạnh sếp: sếp hỏi chú làm được không? Tôi chưa làm phim đó bao giờ nhưng bị đánh vào lòng tự ái nghề nghiệp nên mới mạnh dạn: em cũng làm được. Thế là mày mò, tìm tòi, rà soát thông tin, vớ được đề tài rùa xanh ở Côn Đảo, tôi và một sinh viên thực tập hăng hái lên đường. Không có cả người quay phim nào đi cùng, thôi thì đạo diễn kiêm quay phim luôn”.
Đến Côn Đảo theo dấu rùa xanh hơn chục ngày, cũng quay được nhiều cảnh “độc”, rùa bò từng đàn dài, rùa làm tổ trong cát, rùa đẻ trứng và nở ra rùa con rất sinh động. Nhưng rùa xanh đẹp nhất, “sôi nổi” nhất là khi nó hoạt động dưới nước biển với những rạn san hô rực rỡ sắc màu và muôn loài của đại dương bao la. Phải quay phim dưới nước! Thời điểm đó (cách đây 5 năm), trong lịch sử ra đời và phát triển của Đài truyền hình VN chưa bao giờ có một máy quay phim dưới nước.
Bản thân Hoàng Lâm cũng chỉ biết bơi ở... hồ bơi thủ đô chứ chưa lặn biển bao giờ, lặn biển vác theo máy quay phim lại càng không. “Tôi bèn bỏ cả tháng trời học lặn, lấy bằng lặn đẳng cấp quốc tế, rồi nghĩ ra đủ cách xoay xở, hoàn thành bộ phim thế giới động vật VN đầu tiên! Mãi sau này phòng phim tài liệu khoa học mới thành lập và được trang bị máy quay dưới nước trị giá 250 triệu đồng”, ông đạo diễn của loạt phim khám phá nổi tiếng vẫn hồi hộp y như cái ngày 30 tuổi lần đầu lặn biển.
Thú vị là nhận bằng lặn 39m “hoành tráng” dưới đáy đại dương, đạo diễn Hoàng Lâm say mê lặn luôn, anh “tiện tay” làm một loạt phim về Côn Đảo và các loại chuyện của biển, đó là: Những loài bay ở Côn Đảo, Rùa xanh, Nhạn biển, Nhật ký bảo tồn biển VN, Sinh vật biển Nha Trang, Sắc màu đại dương, San hô...
Xuất sắc đến mức bị nghi ngờ “đạo phim Tây”
Với những nỗ lực đó, sáu “chú (cô) lính chì dũng cảm” đã “tay không bắt giặc” giỏi đến mức trong mùa giải Cánh diều vàng 2007, trước lúc ẵm trọn ba giải thưởng quan trọng nhất của thể loại phim khoa học, ban giám khảo đã phải gọi điện về các địa phương được quay trong phim để kiểm tra xem liệu có phải nhóm đã “ăn cắp” phim Discovery của Tây làm thành phim của mình không mà hình ảnh “đẹp kinh khủng” thế.
Phim Chuyện loài rắn quay con rắn quá đẹp, ở các chu trình hoạt động, vòng đời quá chi tiết, sinh động, góc máy tương đối hoàn hảo, trong khi nó là loài rắn... cực độc, còn đạo diễn lại là một người nữ. Tương tự, phim về voọc Cát Bà cả thế giới chỉ còn 60 cá thể voọc này, thế mà các thước phim quay chi tiết, sát sàn sạt cả đàn voọc ở các thời điểm khác nhau, vị trí khác nhau giữa điệp trùng rừng hoang, cứ như gắn camera vào chân voọc vậy! Nếu không phải “copy” của Tây, không lẽ các quay phim ở VN đã làm được việc như Tây đó? Có người cẩn thận gọi cả về cơ sở để thẩm tra.
Một lãnh đạo vườn quốc gia khi nghe ai đó chất vấn về những cách quay động vật ở vườn mình hồi nọ, chỉ biết ú ớ trả lời: “Các anh ấy có về quay phim ở chỗ chúng tôi. Biết vậy thôi chứ lúc về hậu kỳ các anh ấy có ghép hình của Tây vào phim của mình không làm sao chúng tôi dám chắc”. Nỗi nghi ngờ lại càng lớn dậy. May quá, anh chị em làm phim vẫn giữ được cả đống băng gốc, quay đủ thứ hành trình, đủ thứ “rườm rà” về công việc của mình, nỗi oan Thị Kính mới được tỏ tường! Trao đổi với báo chí, đạo diễn Trần Văn Thủy - thành viên ban giám khảo - với tư cách đồng nghiệp đã tỏ ra hết sức ngạc nhiên, trân trọng và thú vị vì sự trưởng thành đến mức bị nghi ngờ này của nhóm.
130 tập phim đã ra đời, nhận được nhiều lời động viên của khán giả, đồng nghiệp và lãnh đạo, đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm đã có nhiều chiêm nghiệm. Anh nói: “Được khen làm phim “như Tây” thì vui mà cũng... chưa vui. Bởi nếu quay ở Côn Đảo mà người xem bảo giống như đang xem thiên nhiên hoang dã ở Hawaii (Hoa Kỳ), tức là họ khen ta song cũng là chê ta. Vì nếu thích xem Hawaii thì chẳng thà họ xem phim Tây cho xong. Làm phim về thiên nhiên, con người, văn hóa VN, chúng tôi phải lồng ghép ý tứ trong các thước phim để làm sao người xem thấy được bóng dáng suy nghĩ, hành động của họ trong đó, thấy được hình ảnh đất nước VN mình trong đó. Mục đích giúp họ thêm yêu thiên nhiên, nâng cao nhận thức bảo tồn thiên nhiên, văn hóa, tộc người. Đó cũng là giá trị rất riêng, giá trị không thể thay thế được của dòng phim này”.
Bằng thủ thuật nào mà nhóm sáu người kia đã làm nên được “kỳ tích”?
Phòng phim tài liệu khoa học ban khoa giáo Đài truyền hình VN được thành lập tháng 5-2005, nhân sự hiện tại của phòng gồm sáu đạo diễn (4 nam, 2 nữ), đều ở lứa tuổi 30. Từ ngày thành lập tới thời điểm năm 2009, phòng đã đoạt những giải thưởng chính: huy chương vàng (HCV) Liên hoan Truyền hình toàn quốc (LHTHTQ) 2005 với phim Nhật ký khám phá đại dương, HCV LHTHTQ 2006 với phim 24 giờ ở Côn Đảo, HCV LHTHTQ 2007 và giải Cánh diều vàng 2007 phim khoa học với phim Khu hệ bướm Việt Nam, Cánh diều vàng 2007 cho đạo diễn xuất sắc nhất thể loại phim khoa học, Cánh diều bạc 2007 cho phim khoa học, HCV LHTHTQ 2008 cho phim Chuyện loài rắn, bằng khen cho phim Truy tìm dấu vết tội phạm, giải khuyến khích Cánh diều cho phim Tiếng gọi voọc Cát Bà.
ĐỖ LÃNG QUÂN
Chú thích: có một số hình ảnh không copy và paste vào diễn đàn được, các bạn vui lòng xem thêm bên báo Tuổi Trẻ
TT - Lúc 21g30 ngày 20-5, chuyên mục “Những mảnh ghép của cuộc sống” trên VTV2 (Đài truyền hình VN) tiếp tục phát sóng phần 2 bộ phim Những loài bay ở Côn Đảo.
Lần lượt các loài đặc hữu, quý hiếm của Côn Đảo được quay cận cảnh ngay tại môi trường hoàn toàn hoang dã của chúng như: chim nhạn lưng xám, bồ câu nicoba, gầm ghì trắng, sóc, dơi... Loạt phim “thế giới động vật” do người VN tự quay thiên nhiên VN liên tục được phát sóng (vào thứ hai, thứ tư, thứ sáu hằng tuần) đã khiến nhiều khán giả phải ngạc nhiên, vì phim ta đã đạt trình độ “như Discovery của Tây”!
Từ rùa xanh Côn Đảo, voọc Cát Bà, chim, bướm tung tăng giữa thiên nhiên nhiệt đới, cá - tôm - san hô rực rỡ sắc màu dưới đáy đại dương Trung và Nam bộ đều được lên “phim ta” với các góc quay khá chuyên nghiệp. Người làm chương trình đã kỳ công ghi hình được hầu hết hoạt động sống của “đối tượng” ở các thời điểm khác nhau.
Làm “thế giới động vật VN” vì... tự ái nghề nghiệp!
Hiện nhóm sáu người của phòng phim tài liệu khoa học đang xúc tiến lên đường bấm máy loạt phim dài tập về công viên tự nhiên VN, với các hiện tượng kỳ thú như: các thành tạo núi lửa kỳ vĩ, miệng núi lửa đã tắt, hệ thống hóa thạch, cổ sinh vật, các dòng sông ngầm dài nhất thế giới ở nước ta. Khi được hỏi những ý tưởng đầu tiên cho việc làm phim khoa học về thế giới động vật, văn hóa, lịch sử, tộc người... ở VN, trưởng phòng - đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm bỗng trở nên tư lự, anh kể:
“Đã từ lâu lãnh đạo ban khoa giáo (VTV2) nói riêng và Đài truyền hình VN nói chung có suy nghĩ: mình quanh năm chiếu phim Discovery của Tây, thế giới động vật của họ quay kỹ, đẹp, giỏi giang đến mức cả thế giới phải nghiêng mình kính nể. Thiên nhiên VN cũng tươi đẹp thế sao không ai làm nổi “trò trống” gì? Một lần, tôi ngồi cạnh sếp: sếp hỏi chú làm được không? Tôi chưa làm phim đó bao giờ nhưng bị đánh vào lòng tự ái nghề nghiệp nên mới mạnh dạn: em cũng làm được. Thế là mày mò, tìm tòi, rà soát thông tin, vớ được đề tài rùa xanh ở Côn Đảo, tôi và một sinh viên thực tập hăng hái lên đường. Không có cả người quay phim nào đi cùng, thôi thì đạo diễn kiêm quay phim luôn”.
Đến Côn Đảo theo dấu rùa xanh hơn chục ngày, cũng quay được nhiều cảnh “độc”, rùa bò từng đàn dài, rùa làm tổ trong cát, rùa đẻ trứng và nở ra rùa con rất sinh động. Nhưng rùa xanh đẹp nhất, “sôi nổi” nhất là khi nó hoạt động dưới nước biển với những rạn san hô rực rỡ sắc màu và muôn loài của đại dương bao la. Phải quay phim dưới nước! Thời điểm đó (cách đây 5 năm), trong lịch sử ra đời và phát triển của Đài truyền hình VN chưa bao giờ có một máy quay phim dưới nước.
Bản thân Hoàng Lâm cũng chỉ biết bơi ở... hồ bơi thủ đô chứ chưa lặn biển bao giờ, lặn biển vác theo máy quay phim lại càng không. “Tôi bèn bỏ cả tháng trời học lặn, lấy bằng lặn đẳng cấp quốc tế, rồi nghĩ ra đủ cách xoay xở, hoàn thành bộ phim thế giới động vật VN đầu tiên! Mãi sau này phòng phim tài liệu khoa học mới thành lập và được trang bị máy quay dưới nước trị giá 250 triệu đồng”, ông đạo diễn của loạt phim khám phá nổi tiếng vẫn hồi hộp y như cái ngày 30 tuổi lần đầu lặn biển.
Thú vị là nhận bằng lặn 39m “hoành tráng” dưới đáy đại dương, đạo diễn Hoàng Lâm say mê lặn luôn, anh “tiện tay” làm một loạt phim về Côn Đảo và các loại chuyện của biển, đó là: Những loài bay ở Côn Đảo, Rùa xanh, Nhạn biển, Nhật ký bảo tồn biển VN, Sinh vật biển Nha Trang, Sắc màu đại dương, San hô...
Xuất sắc đến mức bị nghi ngờ “đạo phim Tây”
Với những nỗ lực đó, sáu “chú (cô) lính chì dũng cảm” đã “tay không bắt giặc” giỏi đến mức trong mùa giải Cánh diều vàng 2007, trước lúc ẵm trọn ba giải thưởng quan trọng nhất của thể loại phim khoa học, ban giám khảo đã phải gọi điện về các địa phương được quay trong phim để kiểm tra xem liệu có phải nhóm đã “ăn cắp” phim Discovery của Tây làm thành phim của mình không mà hình ảnh “đẹp kinh khủng” thế.
Phim Chuyện loài rắn quay con rắn quá đẹp, ở các chu trình hoạt động, vòng đời quá chi tiết, sinh động, góc máy tương đối hoàn hảo, trong khi nó là loài rắn... cực độc, còn đạo diễn lại là một người nữ. Tương tự, phim về voọc Cát Bà cả thế giới chỉ còn 60 cá thể voọc này, thế mà các thước phim quay chi tiết, sát sàn sạt cả đàn voọc ở các thời điểm khác nhau, vị trí khác nhau giữa điệp trùng rừng hoang, cứ như gắn camera vào chân voọc vậy! Nếu không phải “copy” của Tây, không lẽ các quay phim ở VN đã làm được việc như Tây đó? Có người cẩn thận gọi cả về cơ sở để thẩm tra.
Một lãnh đạo vườn quốc gia khi nghe ai đó chất vấn về những cách quay động vật ở vườn mình hồi nọ, chỉ biết ú ớ trả lời: “Các anh ấy có về quay phim ở chỗ chúng tôi. Biết vậy thôi chứ lúc về hậu kỳ các anh ấy có ghép hình của Tây vào phim của mình không làm sao chúng tôi dám chắc”. Nỗi nghi ngờ lại càng lớn dậy. May quá, anh chị em làm phim vẫn giữ được cả đống băng gốc, quay đủ thứ hành trình, đủ thứ “rườm rà” về công việc của mình, nỗi oan Thị Kính mới được tỏ tường! Trao đổi với báo chí, đạo diễn Trần Văn Thủy - thành viên ban giám khảo - với tư cách đồng nghiệp đã tỏ ra hết sức ngạc nhiên, trân trọng và thú vị vì sự trưởng thành đến mức bị nghi ngờ này của nhóm.
130 tập phim đã ra đời, nhận được nhiều lời động viên của khán giả, đồng nghiệp và lãnh đạo, đạo diễn Nguyễn Hoàng Lâm đã có nhiều chiêm nghiệm. Anh nói: “Được khen làm phim “như Tây” thì vui mà cũng... chưa vui. Bởi nếu quay ở Côn Đảo mà người xem bảo giống như đang xem thiên nhiên hoang dã ở Hawaii (Hoa Kỳ), tức là họ khen ta song cũng là chê ta. Vì nếu thích xem Hawaii thì chẳng thà họ xem phim Tây cho xong. Làm phim về thiên nhiên, con người, văn hóa VN, chúng tôi phải lồng ghép ý tứ trong các thước phim để làm sao người xem thấy được bóng dáng suy nghĩ, hành động của họ trong đó, thấy được hình ảnh đất nước VN mình trong đó. Mục đích giúp họ thêm yêu thiên nhiên, nâng cao nhận thức bảo tồn thiên nhiên, văn hóa, tộc người. Đó cũng là giá trị rất riêng, giá trị không thể thay thế được của dòng phim này”.
Bằng thủ thuật nào mà nhóm sáu người kia đã làm nên được “kỳ tích”?
Phòng phim tài liệu khoa học ban khoa giáo Đài truyền hình VN được thành lập tháng 5-2005, nhân sự hiện tại của phòng gồm sáu đạo diễn (4 nam, 2 nữ), đều ở lứa tuổi 30. Từ ngày thành lập tới thời điểm năm 2009, phòng đã đoạt những giải thưởng chính: huy chương vàng (HCV) Liên hoan Truyền hình toàn quốc (LHTHTQ) 2005 với phim Nhật ký khám phá đại dương, HCV LHTHTQ 2006 với phim 24 giờ ở Côn Đảo, HCV LHTHTQ 2007 và giải Cánh diều vàng 2007 phim khoa học với phim Khu hệ bướm Việt Nam, Cánh diều vàng 2007 cho đạo diễn xuất sắc nhất thể loại phim khoa học, Cánh diều bạc 2007 cho phim khoa học, HCV LHTHTQ 2008 cho phim Chuyện loài rắn, bằng khen cho phim Truy tìm dấu vết tội phạm, giải khuyến khích Cánh diều cho phim Tiếng gọi voọc Cát Bà.
ĐỖ LÃNG QUÂN
Chú thích: có một số hình ảnh không copy và paste vào diễn đàn được, các bạn vui lòng xem thêm bên báo Tuổi Trẻ