Xin có đôi lời mô tả thêm về nhà trình tường của người Hà Nhì đen, Ý Tý - Bát Xát.
Khi có ý định làm nhà, người Hà nhì chọn khu đất phù hợp, thường là nằm ở triền núi. Khu vực có cả đá và đất lần lộn sẽ đựoc ưu tiên. Sau đó, họ dọn mặt bằng, tạo thành 1 khu đất phẳng phiu khoảng 100-1500m2, tùy theo qua mô nhà. Số đá khai thác được sẽ đựoc xếp 1 cách khéo léo để làm móng. Người Hà nhì có kỹ năng xếp đá vuông vắn và chặt chẽ, gọn gàng tới mức con chuột nhắt cũng không chui qua được. Móng nhà thường làm rộng khoảng 1m và cao khoảng 50-60cm để tránh được hơi ẩm từ đất ngấm lên tường. Ở vùng đất thấp hơn thì chân móng này còn cao hơn nữa. Theo như những người hiểu biết ở Ý Tý thì người xuôi có thể làm móng bằng cách xay gạch cao khoảng 0,8m là đựoc.
Đất làm nhà đây:
Ảnh chụp của bác HCG về hàng rào và móng xếp bằng đá đây ah:
Các bác có thể thấy các viên đá có hình dạng và kích thước khác nhau sắp xếp khéo léo đến thế nào. Các bác hãy để ý móng nhà phía sau mấy anh em trong đoàn:
Sau khi đã hoàn thành được móng nhà, những người thợ xếp đá làm cốt tường. Cốt tường bằng bằng đá thường sẽ dày khoảng 20-30cm, sau đó dùng 1 cái khuôn có chiều cao khoảng 30-35cm, chiều rộng 50-60cm, tùy theo sở thích của người chủ. Lúc này, những người thợ bắt đầu đổ đất đồi, đã khai thác đựoc khi dọn mặt bằng, vào trong khuôn và dùng những gậy tày đầu giã cho chắc đất. Đất phải tơi và khô ráo, trong quá trình giã, người thợ cả thường sẽ đổ thêm rượu vào để tăng kết dính và có thêm mục đích dị đoan trong đó.
Gùi đất lên đổ vào tường:
Đổ đất rất điệu nghệ:
Chày giã và khuôn gỗ:
Khung nhà dựng bằng gỗ, sau khi trình xong tường, người thợ sẽ lợp mái.
Sừng trâu đại buộc trên xà nhà để trừ tà.
Nhà trình tường chỉ có 1 cửa ra vào, không có các cửa sổ để tránh gió lớn trên đỉnh núi, cũng như tránh mất nhiệt trông nhà. Ngôi nhà thường rộng khoảng 50-60 thậm trí 90-100m2.
Cách cửa trước khoảng 1,5-2m là bức tường chắn ngang, tạo ra khoảng không gian nhỏ làm nơi tiếp khách ngăm cách với khu sinh hoạt chung của gia đình phía trong, bức tường này cũng có tác dụng chống gió lùa.
Khi ngôi nhà hoàn thành, đó là 1 khối kiến trúc rất chắc chắn. Đạn AK bắn không thủng, trâu mộng húc không đổ. Trên tường hay xuất hiện những vết nứt nhưng hoàn toàn không ảnh hưởng gì và theo những người Hà nhì thì nhưng ngôi nhà này có tuổi thọ tới hàng trăm năm.
Do hiệu dụng rất cao của nhà trình tường, các dân tộc khác sống trên núi cao cũng sử dụng như: Cao lan, H'Mông, Dao, Tày... Tuy nhiên, đây chính là sản phầm của văn hóa người Hà nhà đen.
Bên cạnh ảnh của anh em trong đoàn, về nhà trình tương trên, còn dùng ảnh của nhà báo Trần Lưu, báo điện tử Gia đình. Xin cám ơn tất cả.
