Sự ngộ độc các sản phẩm gia dụng xảy ra rất thường xuyên lên chó. Các sản phẩm này bao gồm nhiều hydrocarbure và những chất phát sinh của nó, những chất ăn mòn và những chất tẩy rửa.
Các hydrocarbure là nguyên nhân của những rối loạn khu vực dạ dày – ruột – thần kinh và hô hấp (đối với các sản phẩm bay hơi); nếu dính lên trên da, cần phải rửa thật cẩn thận; ngộ độc các sản phẩm này không bao giờ lành tính. Các chất ăn mòn gây ra những vết loét trong xoang miệng, thực quản và dạ dày khi nuốt phải; nguy cơ thủng đường tiêu hóa rất cao. Các chất tẩy rửa gây kích ứng khi nuốt phải và là nguyên nhân làm cho ói mửa và tiêu chảy. Trong tất cả các trường hợp, điều trị là trên triệu chứng và điều trị theo hướng loại thải; hoàn toàn không nên làm cho chó ói.
Ngộ độc các sản phẩm gia dụng trên chó rất thường xuyên xảy ra, chiếm tỉ lệ khoảng 8% các trường hợp ngộ độc và nằm trong nhóm ngộ độc thứ tư trong các trường hợp ngộ độc trên chó, do thuốc và do các chất ô nhiễm.
Trong nhà, chó tiếp xúc liên tục với nhiều nguồn chất độc có sẵn. Những nguồn này dường như không nguy hiểm trong ý thức của người chủ, hoặc bởi vì họ không biết được độc tính thât sự, hoặc bởi vì họ không lường được là chú chó của mình có thể nuốt. Dưới tên gọi là sản phẩm gia dụng, người ta có thói quen nghĩ ngay tới một nhóm các chất: chất tẩy rửa, bột giặt, keo hồ, phân bón, mỹ phẩm…Danh sách thì còn dài, tuy nhiên một vài chất lại có những tác dụng giống nhau. Vì vậy, chúng ta phân ra ba nhóm chính: nhóm hydrocarbure, nhóm chất tẩy rửa, nhóm chất ăn mòn.
Hydorcarbure và những chất phát sinh
Đây là nhóm các sản phẩm gia dụng gây ngộ độc nhiều nhất trên chó, cấu tạo của chúng rất phức tạp, chủ yếu được xếp vào bốn nhóm sau:
1. Nhóm các sản phẩm chưng cất từ dầu hỏa: gồm các loại xăng, dầu, những loại hương liệu…Độc tính của chúng có liên quan trực tiếp đến tính chất hoá lý như độ nhớt, độ tan trong chất béo, độ bay hơi. Một sản phẩm càng dễ bay hơi thì càng dễ bị hít vào. Người ta ghi nhận được có sự liên quan giữa các sản phẩm bay hơi với các thương tổn trên phổi, ví dụ như xăng terebenthin.
2. Các hợp chất phenol mà phổ biến nhất là các chất chống côn trùng, mối, mọt và các thuốc diệt cỏ. Tính chất quan trọng của nhóm này là khả năng tan rất cao trong dầu mỡ. Do vậy, khi vào cơ thể nhóm sản phẩm này sẽ tấn công ngay lập tức vào các mô mỡ và hệ thần kinh. Ngược lại, khả năng bay hơi rất kém làm cho chó ít bị ngộ độc do hít phải.
3. Nhóm chất hydrocarbure halogen như: các dung dịch verni, dung dịch tẩy rửa, các chất trừ ve rận đều rất dễ bay hơi và tan tốt trong dầu.
4. Nhóm các chất gốc rượu bao gồm rất nhiều các sản phẩm gia dụng như: nước lau kính, nước rửa sàn, mỹ phẩm, nói chung là có đặc tính tẩy rửa chất béo và sát khuẩn. Độc tính nhóm này rất biến đổi giữa các chất khác nhau.
Phương thức gây độc và triệu chứng
Việc nhiễm độc thường thấy nhất là qua da, chó bị rơi vào thùng dầu, chùi những vết sơn vương trên bộ lông chó bằng các dung môi gốc rượu…Đối với trường hợp nhiễm qua da các hợp chất phenol kéo dài và lan rộng thường gây ra viêm cục bộ, hồng chẩn (đỏ vùng da), phù trên da. Các trường hợp nhiễm độc này, chó hay liếm và đó là một trong các nguyên nhân chính gây ra hiện tượng rối loạn tiêu hóa do nhiễm hydrocarbure.
Nhiễm độc trên đường miệng là một trong những loại nhiễm độc nặng nề nhất. Đầu tiên, nó sẽ gây ra sự kích ứng nặng nề toàn bộ hệ tiêu hóa, những vần đề thường thấy sẽ là ói mửa, viêm dạ dày – ruột, chảy nhiều nước bọt. Một số chất bay hơi, ngay khi nuốt vào, lợi dụng phản xạ mở ống hô hấp để tràn vào phổi và tấn công phổi trước tiên. Nó sẽ gây ra tác động trực tiếp trên bề mặt các phế nang. Điều này sẽ thể hiện ra các triệu chứng ho, khó thở, chó bị phù phổivà trạng thái tím tái. Ngoài ra, sự thiếu oxy sẽ là nguyên nhân gây ra các rối loạn trên hệ thần kinh trung ương thể hiện các triệu chứng như: mệt mỏi, mù mắt, co giật.
Sự bắn văng hoá chất vào mắt gây ra hiện tượng phản xạ co đồng tử lại, chảy nước mắt liên tục, thậm chí viêm kết mạc mắt do tác dụng gây kích ứng của hóa chất.
Triệu chứng đặc trưng khi nhiễm hóa chất hydrocarbure
Viêm phổi do hít phải chủ yếu là các chiết xuất từ dầu hỏa một cách thường xuyên, đặc biệt là các hydrocarbure rất bay hơi.
Các hợp chất phenol tác dụng trực tiếp lên thần kinh trung ương, đặc biệt là trung khu hô hấp. Ban đầu, các chất này sẽ kích thích, gây mất cân bằng axít – kiềm trong máu, phá hủy sự chuyển hóa cân bằng axít – kiềm. Sau đó là suy sụp cơ thể và tim ngừng đập.
Các tổn thương thấy rất rõ sau khi mổ tử, chủ yếu tập trung vùng phổi: tụ huyết, sưng phù, viêm phế quản, viêm phổi – màng phổi. Trên ống tiêu hóa: gan viêm và sưng to, nghẽn mật. Ngoài ra, cũng có những thương tổn trên thận.
Điều trị
1/ Điều trị cấp cứu:
Nhiệm vụ hàng đầu là duy trì được chức năng sinh lý chính của cơ thể.
Về đường hô hấp, dùng oxy trợ hô hấp là cần thiết song song với việc sử dụng các loại thuốc trợ tim mạch và hô hấp. Để phòng và trị phù phổi có thể dùng furosemide với liều 5mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch và methylprednisolone để có kết quả nhanh với liều 2mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch.
Dạng co giật được điều trị với diazepam 12mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch.
Chức năng thận được duy trì bằng cách thông tiểu với ống thông.
Để tránh các tổn thương đặc biệt là ở khí quản, thực quản, có thể sử dụng bằng đường tiêm cimetidine hoặc ranitidine.
2/ Loại thải chất độc:
Nếu bị nhiễm ở bên ngoài, cần phải rửa sạch bằng nước và xà phòng, để loại thải tối đa việc sản sinh mầm bệnh. Nếu độ nhầy nhớt của hóa chất cao, nếu cần thiết phải cắt bỏ bộ lông. Cạo hết lông thì không nên vì chất độc sẽ dễ dàng truyền qua da. Các vùng rìa như vành tai, đuôi cũng đừng nên bỏ qua.
Ói mửa ít khi xảy ra, trừ trường hợp hydrocarbure là bay hơi. Nếu hóa chất có độ nhớt cao, ói mửa có khả năng xảy ra rất cao.
Than hoạt tính trong trường hợp này cũng đem lại hiệu quả tích cực, và nếu thuốc càng ở lâu trong ống tiêu hóa bao nhiêu thì khả năng chất độc hấp thu vào càng nhiều bấy nhiêu.
3/ Điều trị bổ sung:
Có thể sử dụng các thuốc tráng đường ruột và ống tiêu hóa, các thuốc bảo vệ gan thận cũng được sử dụng. Các thuốc kháng viêm hay chống loét như glucocorticoid không nên sử dụng trong trường hợp này, các chất này sẽ kích thích làm gia tăng phụ nhiễm, tăng tỉ lệ nhiễm trùng vết thương và gây chậm lành vết sẹo, vết thương.
Các chất tẩy rửa
Chất tẩy rửa bao gồm các loại: chất tẩy rửa âm cực như xà phòng, dầu gội, bột giặt…; chất tẩy rửa không phân cực (các chất lau máy…) ít gây độc; chất tẩy rửa dương cực (ammonium bậc 4, xà phòng giải phẩu…). Tuy nhiên, triệu chứng và điều trị các loại chất độc này cũng gần giống nhau.
Triệu chứng nhiễm độc
Phần lớn các chất tẩy rửa là những sản phẩm có độc tính nhẹ, chủ yếu gây kích ứng trên niêm mạc và màng nhầy. Nếu lỡ nuốt thì gây chảy nhiều nước bọt, rối loạn tiêu hóa với ói mửa, tiêu chảy, viêm trực tràng. Nếu dính vào mắt sẽ làm chảy nhiều nước mắt, loét và đục giác mạc. Nếu dính vào da thường không thể hiện triệu chứng, tuy nhiên cũng có khi quan sát được triệu chứng mẫn đỏ hay phù cục bộ, nhất là các chất tẩy rửa dương cực.
Các chất tẩy rửa âm cực thường sản sinh ra rất nhiều bọt, nên nếu nuốt phải có thể gây ra các vấn đề về hô hấp do bọt tràn vào trong khí quản. Nuốt phải các chất này cũng gây ho và khó thở.
Các chất tẩy rửa dương cực có thể gây ra các rối loạn thần kinh nếu nuốt phải quá nhiều, thường thấy các dấu hiệu trên thần kinh cơ như co giật hay hụt hơi thở. Bên cạnh đó, sự kích ứng niêm mạc ruột cũng xảy ra gây chảy nước bọt, ói mửa…
Khi mổ tử thi thì tổn thương chủ yếu chỉ thấy trên ống tiêu hóa.
Điều trị
Việc điều trị chỉ là dựa trên triệu chứng, chủ yếu là chất tráng đường tiêu hóa, chất chống axít hay chống tiết dịch trong hệ tiêu hóa. Không nên gây ói cho chó khi bị nhiễm chất này vì đặc tính tạo bọt của sản phẩm. Cần phải bổ sung nước nhiều cho chó sau khi điều trị. Ngoài ra, cũng cần phải theo dõi mắt để xem có bị loét giác mạc hay không?
Các chất ăn mòn
Các trường hợp ngộ độc chủ yếu là do nuốt phải nước Javel (natri hypochlorite), sau đó là các chất chống cáu bẩn và các chất xút để làm thông cầu, cống. Các chất có tính ăn mòn càng mạnh khi tính axít hay kiềm càng mạnh. Cuối cùng, cũng cần phải biết một số chất có khả năng bay hơi rất dễ dàng. Do vậy, nếu nuốt phải các chất này rất dễ dàng chuyển sang dạng khí và gây ra thương tổn cho phổi cũng cùng cơ chế gây độc như hydrocarbure.
Triệu chứng
Mức độ nhiễm độc có nặng hay không là còn phụ thuộc vào độ pH, vào sự đậm đặc của sản phẩm, vào thể tích đưa vào trong cơ thể, vào thời gian tiếp xúc và vào tình trạng hiện thời của bộ máy tiêu hóa. Trên thực tế, tùy theo mức độ ăn mòn mà có những thương tổn lan rộng nhưng không sâu lắm và cũng có những thương tổn nhỏ nhưng lại phát triển sâu trong mô.
Chất ăn mòn khi tiếp xúc với mô gây ra sự hoại tử nhanh chóng tại vị trí tiếp xúc, nhất là da và niêm mạc. Sự trầm trọng của vết thương phụ thuộc vào nồng độ tính axít hay kiềm và thời gian tiếp xúc. Trong đó, các chất axít thường gây độ phỏng cấp I và II ít nguy hiểm hơn chất kiềm thường gây độ phỏng cấp III.
Sự hấp thu sẽ gây ra đau đớn ở xoang miệng, thực quản và dạ dày, ói mửa có thể kèm máu, tiết rất nhiều nước bọt và không nuốt được. Vùng thanh quản cũng có thể bị tổn thương, sưng phù gây khó thở, ngạt thở, chậm nhịp thở, có thể gây phù thủng cấp tại phổi.
Sự suy sụp thần kinh cũng là triệu chứng thường thấy, chó yếu ớt, suy sụp. Những triệu chứng này càng làm tăng lên độ trầm trọng của các vết thương như là biểu hiện của trạng thái sốc. Nếu để dính vào mắt sẽ tạo thành những vết phỏng, loét lan rộng. Lưu ý là phỏng hóa chất nặng hơn rất nhiều so với phỏng nhiệt, và đôi lúc không phải những ca phỏng hóa chất nặng nhất là những ca gây đau đớn nhất vì hóa chất phá hủy rất sâu và đốt hết các đầu dây thần kinh.
Điều trị
Việc điều trị chủ yếu dựa vào triệu chứng nhưng phải tuân theo những quy luật chặt chẽ:
1/ Không bao giờ gây ói (thực quản và xoang miệng càng bị tổn thương nặng nề do các chất ăn mòn).
2/ Không bao giờ được tìm cách trung hòa một chất kiềm bằng axít hoặc ngược lại, tìm cách trung hòa một chất axít bằng chất kiềm. Phản ứng sẽ tỏa rất nhiều nhiệt và và vết phỏng gây ra do tác nhân trung hòa sẽ làm nặng nề thêm vết thương do các chất ăn mòn khác.
3/ Than hoạt tính không có tác dụng nhiều đối với các chất ăn mòn và có thể kết dính trên bề mặt các vết thương gây khó khăn cho việc chẩn đoán bằng nội soi hay việc điều trị.
4/ Sự luồn ống, đặt ống hông cần phải rất cẩn thận vì nguy cơ rất cao khi ống thông gây thủng ống tiêu hóa do các vết thương bị ăn mòn.
Có thể cho chó uống từng ngụm nước nhỏ để pha loãng chất ăn mòn (khoảng ½ ly nước cho một con chó cở trung bình, lặp lại khoảng 30phút/lần), cách này có thể giúp hạn chế ói và ngăn cản vết thương đi quá sâu. Nước Javel có thời gian tác dụng lâu dài hơn các chất có tính kiềm khác.
Điều trị tình trạng sốc bằng các truyền dịch, đôi khi cũng cần phải đặt ống thông trên đường hô hấp. Thông thường, dùng các chất chống niêm mạc ruột, chống axít và dùng kèm với kháng sinh.
Những trường hợp ngộ độc này không bao giờ là lành tính cả và rất cần sự theo dõi liên tục trong nhiều ngày.
Kết luận
Sự ngộ độc các sản phẩm gia dụng xảy ra rất thường xuyên trên chó. Việc điều trị chỉ có một cách là dựa vào triệu chứng, nhưng luôn phải tuân theo nghiêm ngặt các quy luật điều trị. Sự hồi phục của một con chó bị ngộ độc phụ thuộc vào ý thức và sự hiểu biết của chúng ta. Hầu hết, tất cả các trường hợp nuốt phải các sản phẩm gia dụng đều rất nguy hiểm. Phương pháp duy nhất để chống lại là phải đề phòng, áp dụng các quy luật đề phòng như áp dụng cho trẻ con.
Các hydrocarbure là nguyên nhân của những rối loạn khu vực dạ dày – ruột – thần kinh và hô hấp (đối với các sản phẩm bay hơi); nếu dính lên trên da, cần phải rửa thật cẩn thận; ngộ độc các sản phẩm này không bao giờ lành tính. Các chất ăn mòn gây ra những vết loét trong xoang miệng, thực quản và dạ dày khi nuốt phải; nguy cơ thủng đường tiêu hóa rất cao. Các chất tẩy rửa gây kích ứng khi nuốt phải và là nguyên nhân làm cho ói mửa và tiêu chảy. Trong tất cả các trường hợp, điều trị là trên triệu chứng và điều trị theo hướng loại thải; hoàn toàn không nên làm cho chó ói.
Ngộ độc các sản phẩm gia dụng trên chó rất thường xuyên xảy ra, chiếm tỉ lệ khoảng 8% các trường hợp ngộ độc và nằm trong nhóm ngộ độc thứ tư trong các trường hợp ngộ độc trên chó, do thuốc và do các chất ô nhiễm.
Trong nhà, chó tiếp xúc liên tục với nhiều nguồn chất độc có sẵn. Những nguồn này dường như không nguy hiểm trong ý thức của người chủ, hoặc bởi vì họ không biết được độc tính thât sự, hoặc bởi vì họ không lường được là chú chó của mình có thể nuốt. Dưới tên gọi là sản phẩm gia dụng, người ta có thói quen nghĩ ngay tới một nhóm các chất: chất tẩy rửa, bột giặt, keo hồ, phân bón, mỹ phẩm…Danh sách thì còn dài, tuy nhiên một vài chất lại có những tác dụng giống nhau. Vì vậy, chúng ta phân ra ba nhóm chính: nhóm hydrocarbure, nhóm chất tẩy rửa, nhóm chất ăn mòn.
Hydorcarbure và những chất phát sinh
Đây là nhóm các sản phẩm gia dụng gây ngộ độc nhiều nhất trên chó, cấu tạo của chúng rất phức tạp, chủ yếu được xếp vào bốn nhóm sau:
1. Nhóm các sản phẩm chưng cất từ dầu hỏa: gồm các loại xăng, dầu, những loại hương liệu…Độc tính của chúng có liên quan trực tiếp đến tính chất hoá lý như độ nhớt, độ tan trong chất béo, độ bay hơi. Một sản phẩm càng dễ bay hơi thì càng dễ bị hít vào. Người ta ghi nhận được có sự liên quan giữa các sản phẩm bay hơi với các thương tổn trên phổi, ví dụ như xăng terebenthin.
2. Các hợp chất phenol mà phổ biến nhất là các chất chống côn trùng, mối, mọt và các thuốc diệt cỏ. Tính chất quan trọng của nhóm này là khả năng tan rất cao trong dầu mỡ. Do vậy, khi vào cơ thể nhóm sản phẩm này sẽ tấn công ngay lập tức vào các mô mỡ và hệ thần kinh. Ngược lại, khả năng bay hơi rất kém làm cho chó ít bị ngộ độc do hít phải.
3. Nhóm chất hydrocarbure halogen như: các dung dịch verni, dung dịch tẩy rửa, các chất trừ ve rận đều rất dễ bay hơi và tan tốt trong dầu.
4. Nhóm các chất gốc rượu bao gồm rất nhiều các sản phẩm gia dụng như: nước lau kính, nước rửa sàn, mỹ phẩm, nói chung là có đặc tính tẩy rửa chất béo và sát khuẩn. Độc tính nhóm này rất biến đổi giữa các chất khác nhau.
Phương thức gây độc và triệu chứng
Việc nhiễm độc thường thấy nhất là qua da, chó bị rơi vào thùng dầu, chùi những vết sơn vương trên bộ lông chó bằng các dung môi gốc rượu…Đối với trường hợp nhiễm qua da các hợp chất phenol kéo dài và lan rộng thường gây ra viêm cục bộ, hồng chẩn (đỏ vùng da), phù trên da. Các trường hợp nhiễm độc này, chó hay liếm và đó là một trong các nguyên nhân chính gây ra hiện tượng rối loạn tiêu hóa do nhiễm hydrocarbure.
Nhiễm độc trên đường miệng là một trong những loại nhiễm độc nặng nề nhất. Đầu tiên, nó sẽ gây ra sự kích ứng nặng nề toàn bộ hệ tiêu hóa, những vần đề thường thấy sẽ là ói mửa, viêm dạ dày – ruột, chảy nhiều nước bọt. Một số chất bay hơi, ngay khi nuốt vào, lợi dụng phản xạ mở ống hô hấp để tràn vào phổi và tấn công phổi trước tiên. Nó sẽ gây ra tác động trực tiếp trên bề mặt các phế nang. Điều này sẽ thể hiện ra các triệu chứng ho, khó thở, chó bị phù phổivà trạng thái tím tái. Ngoài ra, sự thiếu oxy sẽ là nguyên nhân gây ra các rối loạn trên hệ thần kinh trung ương thể hiện các triệu chứng như: mệt mỏi, mù mắt, co giật.
Sự bắn văng hoá chất vào mắt gây ra hiện tượng phản xạ co đồng tử lại, chảy nước mắt liên tục, thậm chí viêm kết mạc mắt do tác dụng gây kích ứng của hóa chất.
Triệu chứng đặc trưng khi nhiễm hóa chất hydrocarbure
Viêm phổi do hít phải chủ yếu là các chiết xuất từ dầu hỏa một cách thường xuyên, đặc biệt là các hydrocarbure rất bay hơi.
Các hợp chất phenol tác dụng trực tiếp lên thần kinh trung ương, đặc biệt là trung khu hô hấp. Ban đầu, các chất này sẽ kích thích, gây mất cân bằng axít – kiềm trong máu, phá hủy sự chuyển hóa cân bằng axít – kiềm. Sau đó là suy sụp cơ thể và tim ngừng đập.
Các tổn thương thấy rất rõ sau khi mổ tử, chủ yếu tập trung vùng phổi: tụ huyết, sưng phù, viêm phế quản, viêm phổi – màng phổi. Trên ống tiêu hóa: gan viêm và sưng to, nghẽn mật. Ngoài ra, cũng có những thương tổn trên thận.
Điều trị
1/ Điều trị cấp cứu:
Nhiệm vụ hàng đầu là duy trì được chức năng sinh lý chính của cơ thể.
Về đường hô hấp, dùng oxy trợ hô hấp là cần thiết song song với việc sử dụng các loại thuốc trợ tim mạch và hô hấp. Để phòng và trị phù phổi có thể dùng furosemide với liều 5mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch và methylprednisolone để có kết quả nhanh với liều 2mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch.
Dạng co giật được điều trị với diazepam 12mg/kg thể trọng bằng đường tiêm tĩnh mạch.
Chức năng thận được duy trì bằng cách thông tiểu với ống thông.
Để tránh các tổn thương đặc biệt là ở khí quản, thực quản, có thể sử dụng bằng đường tiêm cimetidine hoặc ranitidine.
2/ Loại thải chất độc:
Nếu bị nhiễm ở bên ngoài, cần phải rửa sạch bằng nước và xà phòng, để loại thải tối đa việc sản sinh mầm bệnh. Nếu độ nhầy nhớt của hóa chất cao, nếu cần thiết phải cắt bỏ bộ lông. Cạo hết lông thì không nên vì chất độc sẽ dễ dàng truyền qua da. Các vùng rìa như vành tai, đuôi cũng đừng nên bỏ qua.
Ói mửa ít khi xảy ra, trừ trường hợp hydrocarbure là bay hơi. Nếu hóa chất có độ nhớt cao, ói mửa có khả năng xảy ra rất cao.
Than hoạt tính trong trường hợp này cũng đem lại hiệu quả tích cực, và nếu thuốc càng ở lâu trong ống tiêu hóa bao nhiêu thì khả năng chất độc hấp thu vào càng nhiều bấy nhiêu.
3/ Điều trị bổ sung:
Có thể sử dụng các thuốc tráng đường ruột và ống tiêu hóa, các thuốc bảo vệ gan thận cũng được sử dụng. Các thuốc kháng viêm hay chống loét như glucocorticoid không nên sử dụng trong trường hợp này, các chất này sẽ kích thích làm gia tăng phụ nhiễm, tăng tỉ lệ nhiễm trùng vết thương và gây chậm lành vết sẹo, vết thương.
Các chất tẩy rửa
Chất tẩy rửa bao gồm các loại: chất tẩy rửa âm cực như xà phòng, dầu gội, bột giặt…; chất tẩy rửa không phân cực (các chất lau máy…) ít gây độc; chất tẩy rửa dương cực (ammonium bậc 4, xà phòng giải phẩu…). Tuy nhiên, triệu chứng và điều trị các loại chất độc này cũng gần giống nhau.
Triệu chứng nhiễm độc
Phần lớn các chất tẩy rửa là những sản phẩm có độc tính nhẹ, chủ yếu gây kích ứng trên niêm mạc và màng nhầy. Nếu lỡ nuốt thì gây chảy nhiều nước bọt, rối loạn tiêu hóa với ói mửa, tiêu chảy, viêm trực tràng. Nếu dính vào mắt sẽ làm chảy nhiều nước mắt, loét và đục giác mạc. Nếu dính vào da thường không thể hiện triệu chứng, tuy nhiên cũng có khi quan sát được triệu chứng mẫn đỏ hay phù cục bộ, nhất là các chất tẩy rửa dương cực.
Các chất tẩy rửa âm cực thường sản sinh ra rất nhiều bọt, nên nếu nuốt phải có thể gây ra các vấn đề về hô hấp do bọt tràn vào trong khí quản. Nuốt phải các chất này cũng gây ho và khó thở.
Các chất tẩy rửa dương cực có thể gây ra các rối loạn thần kinh nếu nuốt phải quá nhiều, thường thấy các dấu hiệu trên thần kinh cơ như co giật hay hụt hơi thở. Bên cạnh đó, sự kích ứng niêm mạc ruột cũng xảy ra gây chảy nước bọt, ói mửa…
Khi mổ tử thi thì tổn thương chủ yếu chỉ thấy trên ống tiêu hóa.
Điều trị
Việc điều trị chỉ là dựa trên triệu chứng, chủ yếu là chất tráng đường tiêu hóa, chất chống axít hay chống tiết dịch trong hệ tiêu hóa. Không nên gây ói cho chó khi bị nhiễm chất này vì đặc tính tạo bọt của sản phẩm. Cần phải bổ sung nước nhiều cho chó sau khi điều trị. Ngoài ra, cũng cần phải theo dõi mắt để xem có bị loét giác mạc hay không?
Các chất ăn mòn
Các trường hợp ngộ độc chủ yếu là do nuốt phải nước Javel (natri hypochlorite), sau đó là các chất chống cáu bẩn và các chất xút để làm thông cầu, cống. Các chất có tính ăn mòn càng mạnh khi tính axít hay kiềm càng mạnh. Cuối cùng, cũng cần phải biết một số chất có khả năng bay hơi rất dễ dàng. Do vậy, nếu nuốt phải các chất này rất dễ dàng chuyển sang dạng khí và gây ra thương tổn cho phổi cũng cùng cơ chế gây độc như hydrocarbure.
Triệu chứng
Mức độ nhiễm độc có nặng hay không là còn phụ thuộc vào độ pH, vào sự đậm đặc của sản phẩm, vào thể tích đưa vào trong cơ thể, vào thời gian tiếp xúc và vào tình trạng hiện thời của bộ máy tiêu hóa. Trên thực tế, tùy theo mức độ ăn mòn mà có những thương tổn lan rộng nhưng không sâu lắm và cũng có những thương tổn nhỏ nhưng lại phát triển sâu trong mô.
Chất ăn mòn khi tiếp xúc với mô gây ra sự hoại tử nhanh chóng tại vị trí tiếp xúc, nhất là da và niêm mạc. Sự trầm trọng của vết thương phụ thuộc vào nồng độ tính axít hay kiềm và thời gian tiếp xúc. Trong đó, các chất axít thường gây độ phỏng cấp I và II ít nguy hiểm hơn chất kiềm thường gây độ phỏng cấp III.
Sự hấp thu sẽ gây ra đau đớn ở xoang miệng, thực quản và dạ dày, ói mửa có thể kèm máu, tiết rất nhiều nước bọt và không nuốt được. Vùng thanh quản cũng có thể bị tổn thương, sưng phù gây khó thở, ngạt thở, chậm nhịp thở, có thể gây phù thủng cấp tại phổi.
Sự suy sụp thần kinh cũng là triệu chứng thường thấy, chó yếu ớt, suy sụp. Những triệu chứng này càng làm tăng lên độ trầm trọng của các vết thương như là biểu hiện của trạng thái sốc. Nếu để dính vào mắt sẽ tạo thành những vết phỏng, loét lan rộng. Lưu ý là phỏng hóa chất nặng hơn rất nhiều so với phỏng nhiệt, và đôi lúc không phải những ca phỏng hóa chất nặng nhất là những ca gây đau đớn nhất vì hóa chất phá hủy rất sâu và đốt hết các đầu dây thần kinh.
Điều trị
Việc điều trị chủ yếu dựa vào triệu chứng nhưng phải tuân theo những quy luật chặt chẽ:
1/ Không bao giờ gây ói (thực quản và xoang miệng càng bị tổn thương nặng nề do các chất ăn mòn).
2/ Không bao giờ được tìm cách trung hòa một chất kiềm bằng axít hoặc ngược lại, tìm cách trung hòa một chất axít bằng chất kiềm. Phản ứng sẽ tỏa rất nhiều nhiệt và và vết phỏng gây ra do tác nhân trung hòa sẽ làm nặng nề thêm vết thương do các chất ăn mòn khác.
3/ Than hoạt tính không có tác dụng nhiều đối với các chất ăn mòn và có thể kết dính trên bề mặt các vết thương gây khó khăn cho việc chẩn đoán bằng nội soi hay việc điều trị.
4/ Sự luồn ống, đặt ống hông cần phải rất cẩn thận vì nguy cơ rất cao khi ống thông gây thủng ống tiêu hóa do các vết thương bị ăn mòn.
Có thể cho chó uống từng ngụm nước nhỏ để pha loãng chất ăn mòn (khoảng ½ ly nước cho một con chó cở trung bình, lặp lại khoảng 30phút/lần), cách này có thể giúp hạn chế ói và ngăn cản vết thương đi quá sâu. Nước Javel có thời gian tác dụng lâu dài hơn các chất có tính kiềm khác.
Điều trị tình trạng sốc bằng các truyền dịch, đôi khi cũng cần phải đặt ống thông trên đường hô hấp. Thông thường, dùng các chất chống niêm mạc ruột, chống axít và dùng kèm với kháng sinh.
Những trường hợp ngộ độc này không bao giờ là lành tính cả và rất cần sự theo dõi liên tục trong nhiều ngày.
Kết luận
Sự ngộ độc các sản phẩm gia dụng xảy ra rất thường xuyên trên chó. Việc điều trị chỉ có một cách là dựa vào triệu chứng, nhưng luôn phải tuân theo nghiêm ngặt các quy luật điều trị. Sự hồi phục của một con chó bị ngộ độc phụ thuộc vào ý thức và sự hiểu biết của chúng ta. Hầu hết, tất cả các trường hợp nuốt phải các sản phẩm gia dụng đều rất nguy hiểm. Phương pháp duy nhất để chống lại là phải đề phòng, áp dụng các quy luật đề phòng như áp dụng cho trẻ con.
Bài viết được sưu tầm theo BS.Nguyễn Ngọc Bình